MADENİ CESARET: Yaşlılık ve yalnızlık okumaları

Bu seferki 4 kitap yaşlılık, yalnızlık ve geçmişe yolculuk etrafında kümelenmiş tesadüf eseri. Yaşlılığı, yalnızlığı kadınların ve erkeklerin nasıl deneyimledikleri, hayatın sonuna doğru geçmiş hikayelerden avuntu aramak veya onlarla hesaplaşmak, hayatın yarattığı hayal kırıklıklarının üstesinden gelmek için çabalarken başka travmalarla karşılaşmak...

Italo Svevo'yla yıllar önce bir kitabıyla tanışmıştım. Bu ikincisi, Svevo, İyi Yürekli Yaşlı Adamla Güzel Kızın Öyküsü'nde, altmışına merdiven dayamış zengin bir bürokratın savaş zamanı kendisinden iş istemeye gelen genç ve güzel bir kadınla ilişkisini ironik bir dille anlatıyor. Yaşlı adam başta kaale almadığı genç kadının cazibesine kapılınca türlü budalalıklar yapıyor. Şaşırdık mı? Ama bu şehevi ve duygusal girdap sağlığına zarar veriyor. Bunu fark ettiğindeyse faziletli, görmüş geçirmiş, babacan bir figüre dönüşme yoluna giriyor. Bu yolda öyle kibirli bir tavır alıyor ki, açıkgöz genç kadın onu epeyce sömürüyor. Gençlere öğütler ve yaşlılık hakkında bir kitap kaleme almaya girişen ihtiyarı sürpriz bir son bekliyor. Svevo ihtiyarlık hakkında epey lakırdı ediyor. Yaşlılık romanını da hatırlarsınız. Yaşlılık yaşlandıkça benim de üzerine kafa yorduğum bir mevzu. Her kültürde yaşlanma ve yaşlılık süreçleri farklı olsa da, epey bir benzerlik var. Fuat Sevimay'ın çok iyi çevirisini de analım.

Geç Dönem Osmanlı ailesi gibi bir Svevo ailesi

Füruzan'ın, Gül Mevsimidir adlı uzun öyküsü, Kuşatma kitabının içinden çıkmış. İzmirli bir asilzade ailenin kızı, Mesaadet, ölüme yaklaşıp oğlunun evinde bir daireye hapsolduğu günlerde hep eskiyi anar. Bulunduğu sınıfa, kültüre körü körüne bağlı, kurallarla yaşayan ve etrafından da bunu bekleyen Mesaadet, ömrünün sonunda eski aşkını, eski İzmir’i gençliğini anarak fakat sınıfının gaddarca tavrını muhafaza ederek yaşamaktadır. Alın size bir başka yaşlılık pratiği. Bu kez kültürel, sınıfsal ve cinsiyet bakımından farklı bir yaşlılık. Nasıl da arka arkaya tesadüf etmiş. Füruzan yerli yazarların en iyilerinden bence. Ergenken ablamdan alıp okuduğum bu kitabı yine o bana gönderdi ve bir kez daha okudum. Fakat ergenlikteki algımla bu yaşımın algısı ne kadar farklı oldu. Keşke ömrümüz vefa etse de bizi etkileyen bazı kitapları bir kez daha okuyabilsek. Gül Mevsimidir'i ve tabii Türkiye siyasi tarihinin önemli bir kesitini/kuşağını çok iyi anlatan 47'liler'i tavsiye ederim.

Ablamın zengin kütüphanesinden okuduğum nüsha

Yine bir kadın hikayesi anlatan Oktay Rifat'ın Bir Kadının Penceresinden'i özellikle Gül Mevsimidir'in ardına ekledim. Filiz, kocası Bedri’nin yarı aydın kibrinden muzdarip, üç çocuk annesi, duyarlı ve mutsuz bir kadındır. Hayatı sorgular, etrafını gözlemler, insanlarla empati kurar, doğaya yakın durur. Yoksulluk ve Bedri’nin baskısı onu genç ve idealist Selim’e yönlendirecektir. Filiz ile Selim arasındaki gizli saklı ilişki romanın ana teması gibi gösterilse de, anlatılan aslında kadının toplum içindeki yeri, yasaklar, dogmalar, körü körüne batı hayranlığı, gelenekler ve bunların birbiriyle çelişmesinin Filiz üzerinde yarattığı baskıdır. Evlilik, ebeveynlik, aşk ve cinsellik de sorgulanan konular kitapta. Fonda ise yetmişlerin kaotik atmosferi var. Oktay Rifat keşke daha fazla kurgusal metin yazsaydı. Yerli edebiyat okumalarım arasında unutulmazlardan biri oldu. Bir erkek yazarın bir kadının ruh halini, cinsiyet rol ve kimliklerinin yarattığı baskıyı bu kadar iyi anlatması hayranlık uyandırıcı.

Oktay Rifat'ın gözleri için gazel yazdığı ve genç yaşta veremden ölen eşi Türkan

Nobel ödüllü yazar Patrick Modiano'nun kara roman/polisiye arası kitabı Mahallede Kaybolma Diye, yazar Jean Daragane’in unutuluşa terk edilmiş travmatik çocukluk anılarını hatırlamasıyla başlıyor. Ona bunları hatırlatan, kaybettiği adres defterini bulan bir çiftin dikkat çektikleri bir isim. Olaylar geliştikçe çocukluk anıları bir bir aydınlanıyor. Yazar, bu kez kendi hayatını zihninde yeniden yazıyor. Belki çeviri sorunları yüzünden, belki de yazarla kan uyuşmazlığı sebebiyle kitabı sevemedim. Bir başka kitabıyla kapıyı zorlayacağım.